"Kochanek" Marguerite Duras

Na początek małe wyjaśnienie w sprawie zdjęcia. Wszystkie okładki „Kochanka”, na jakie natknęłam się w sieci, są przeokropne. Tak samo jak okładka egzemplarza, który wypożyczyłam z biblioteki. Ponieważ będę często nawiązywać do ekranizacji, pozwoliłam sobie sięgnąć po zdjęcie z jednej z najsłynniejszych scen z tego filmu.

Książka-skandal o miłości-skandalu. Autobiograficzna opowieść o romansie biednej białej 15-latki z dwa razy starszym bogatym Chińczykiem, rozgrywającym się we francuskich Indochinach w okresie międzywojennym. Opinia publiczna zbulwersowała się kilka razy. Pierwszy raz, gdy tych dwoje spotkało się i doznało czegoś w rodzaju uderzenia pioruna sycylijskiego. Nagłego wybuchu namiętności, uczucia wyniszczającego, bez przyszłości, bez nadziei. Drugi raz, kiedy „Kochanek” pojawił się na rynku księgarskim, a trzeci, kiedy świat (a przynajmniej Wielka Brytania) ujrzał ekranizację. Brytyjscy paparazzi gnębili młodziutką aktorkę wcielającą się w postać nimfetki tak intensywnie, że ta musiała na jakiś czas ukryć się na egzotycznej wyspie. Reżyser nie wspierał jej w żaden sposób, co więcej, bardzo cieszyła go aura skandalu. Darmowa reklama sprzyjała sukcesowi filmu, więc nieważne, że opierała się na plotkach o realnych zbliżeniach aktorów na planie. Co za tym idzie, Jane March przypięto łatkę ladacznicy, grzesznicy i całą resztę epitetów, którymi „obrońcy moralności” z lubością obrzucają kobiety lubiące seks. Nie znalazłam żadnej informacji o tym, żeby z podobnym podejściem spotkał się Tony Leung Ka Fai, odtwórca roli tytułowego kochanka.

Ale do brzegu. Najpierw obejrzałam film, a potem przeczytałam książkę i przychylam się do opinii, że ekranizacja jest lepsza. Nie wiem, czy z taką łatwością odnalazłabym się w fabule bez jej znajomości. Marguerite Duras opisała swój nastoletni romans dopiero w podeszłym wieku, ponoć po tym, gdy dotarła do niej informacja o śmierci mężczyzny. Po wielu latach dowiedziała się, że nigdy nie przestał jej kochać. Sama zrozumiała, że to, co do niego czuje, to (być może) miłość, kiedy wracała do Francji. Wcześniej nie była pewna, nie znała tego uczucia, a może też broniła się przed nim, bo i tak nie mieli przyszłości.

Czemu piszę „być może” w nawiasie, jakbym wątpiła w prawdziwość tego, co połączyło tę parę? Bo rzeczywiście mam wiele wątpliwości. Autorka przedstawia ich relację dość sucho, ale wyraźnie odczuwalny dystans jest w pełni zrozumiały – pisze o nim po kilku dekadach. Spina historię o ich znajomości z luźnych wspomnień oraz licznych dygresji. Nieuważny czytelnik może się w nich pogubić, bo twórczyni nie trzyma się chronologii wydarzeń. Przypomina jej się rodzinny dom pozbawiony miłości, patologiczne emocjonalne uzależnienie matki od najstarszego syna, bieda i strach. Przywołuje sceny z dzieciństwa, by za chwilę przenieść się do garsoniery, w której dwa spocone ciała kotłują się na pościeli. Później znowu wraca do momentów, w których była razem z rodziną i czuła wielką nienawiść do starszego brata. W kolejnych fragmentach jest już zupełnie gdzie indziej, zarówno w czasie, jak i w przestrzeni, by finalnie dopiąć fabułę odebraniem pewnego telefonu.

„Kochanek” to nie tyle krótka, co króciusieńka książeczka, ale zawiera mnóstwo treści – tych niezapisanych. Skłoniła mnie do wielu przemyśleń. Gdybym była nauczycielką polskiego (i mogła to zrobić bez kuratorki Basieńki grożącej paluszkiem), omawiałabym ją na lekcjach. W klasie maturalnej, żeby nie było. Przy czym muszę podkreślić, że choć film powstał jako produkcja stricte erotyczna, w oryginale nie ma aż takiego nacisku na seks. O tylu tematach chciałabym porozmawiać z młodzieżą, z tylu różnych perspektyw popatrzeć z nimi na tę opowieść. To była miłość czy jedynie żądza? Czy byliby szczęśliwi, gdyby historia potoczyła się inaczej? Czy on ją naprawdę kochał, czy tylko mu się wydawało? Czy ona go nie kochała, czy jednak miała go w sercu, skoro jego śmierć zmotywowała ją do opisania spotkań w garsonierze? Czy wystarczy powiedzieć, że jest się z kimś dla pieniędzy, aby naprawdę tak było?

No i ostatnie. Sceny erotyczne w ekranizacji uważam za jedne z najpiękniejszych, najbardziej namiętnych ze wszystkich, jakie w życiu widziałam. Jeszcze nie wiem, co sądzę o tej jednej, po kolacji. Tak samo nie poukładałam sobie w głowie tego, że ona była właściwie dzieckiem, a on – dorosłym mężczyzną. Co nie zmienia faktu, że pamiętałam ten film (a konkretnie te sceny), mimo że pierwszy raz oglądałam go jeszcze w podstawówce.