"Chłopki. Opowieść o naszych babkach" Joanna Kuciel-Frydryszak

Ta książka to odpowiedź na bajania, że kiedyś było lepiej. Ludzie żyli ze sobą -dziesiąt lat, a dziś nic, tylko rozwodziliby się po miesiącu. Kobietom przewróciło się w głowie, hipergamia, kariera (w korpo) ważniejsza niż dzieci... Niedawno czytałam komentarze pod artykułem o „bezwnukowiu”. „Emancypacja Kobiet i ich dążenie do zdobycia jak najlepszego wykształcenia NA PEWNO ODBIJA SIĘ NA RODZINIE I WIDAĆ TO W TRENDACH DEMOGRAFICZNYCH WSZYSTKICH PAŃSTW Z KRĘGU KULTURY ZACHODNIEJ” (pisownia oryginalna). A kiedyś było lepiej.

Zacznę od tego, że patrząc na okładkę, widzę swoją babcię. Rocznik '26, w chustce na głowie, wiecznie czymś zajęta, nawet gdy słania się na nogach. Przycupnie na chwilkę, a gdy na horyzoncie pojawia się gospodarz, trzeba się zerwać i gnać do roboty. Zawsze mnie to drażniło, tak samo jak przekonanie, że słowo mężczyzny jest ważniejsze, nieistotne co mówi. Tyranie w czasie, gdy „pan” siedzi bezczynnie lub dyryguje nad głową. „Chłopki. Opowieść o naszych babkach” jest historią mojej babci. I wielu innych babć.

To prawie 500 stron spiętych twardą żółtą okładką. W środku zdjęcia, fragmenty artykułów i prac konkursowych, pisanych nieskładnie i z błędami, tak jak umiały te, które skończyły kilka klas. A tak chętnie by się dalej uczyły! To wspomnienia bohaterek, ich córek i wnuczek. Relacje o biedzie (nieraz potwornej), strachu przed mężem, strachu przed kolejną ciążą. Historie przepełnione bólem i poczuciem niesprawiedliwości tych, które miały pecha urodzić się kobietami. Tych, które traktowano jak element inwentarza, zbędny, ale konieczny dodatek do morgów. Tych, które sprzedawano mężowi, a raczej wypychano z domu, by pozbyć się kolejnej gęby do wyżywienia. Nigdy nie pojmę podłości tego, kto wymyślił posag. Czy istnieje inna transakcja, w której kupcowi płacą za to, że kupi dany produkt?

Praca Joanny Kuciel-Frydryszak jednocześnie wciąga i odpycha, zmuszając do czytania na raty. Wzbudza złość na czasy, na mentalność, na wtrącanie się Kościoła w każdy aspekt życia. Złość rośnie, gdy uświadomimy sobie, że dziś słychać te same „argumenty” przeciwko emancypacji kobiet. Po co się kształcić? W domu siedzieć, dziećmi się zajmować! Mężowi usługiwać! A te nie, do miasta wyjeżdżają i od razu się demoralizują. Rodzić nie chcą. O zgrozo, męża nie chcą! A jeśli mają kiepskiego, zgłaszają reklamacje i wystawiają za drzwi. To samo utyskiwanie, a nie minął nawet wiek. Feministki rzekomo nie mają już nic do roboty i powinny wojować w krajach arabskich. Nie minął nawet wiek, a wielu wciąż drażni, że kobiety decydują o swoim życiu.

Z jednej strony chciałabym, aby ta książka pojawiła się wcześniej, dziesięć lat temu albo i więcej. Z drugiej zdaję sobie sprawę, że mogłaby wtedy nie mieć na to szans. I dziś znajdą się tacy, dla których to feministyczna propaganda, a pisarka pracowała pod z góry założoną tezę. I czemu nie ma nic o chłopach? Czemu tylko o kobietach? Dyskryminacja! Nie brak też pisków oburzonych samą myślą o tym, że ich babka czy prababka mogły być analfabetkami. A ich ukochany dziadziuś na pewno nie był gwałcicielem! Według mnie tacy ludzie nie potrafią spojrzeć dalej niż za czubek własnego nosa. By nie rzec dosadniej – za skraj własnej dupy.

A ja bardzo bym chciała poznać tę pracę wcześniej. Albo żeby moja babcia żyła dłużej. Dziś rozmawiałabym z nią zupełnie inaczej, nie irytowałyby mnie jej komentarze ani rady. Robiłabym swoje, ale uniknęłabym wielu jałowych kłótni, które tylko psuły nerwy nam obu. Dzisiaj rozumiałabym, dlaczego ma takie a nie inne poglądy.

Moja recenzja nie jest recenzją, a bardziej opinią i apelem – głównie do kobiet. Jeśli macie babcię po 90., która martwi się Waszym panieństwem i dopytuje o to przy każdej okazji, nie złośćcie się na nią. Nie irytujcie się, że lekceważy Wasze osiągnięcia, a za sukces uważa obrączkę na palcu kuzynki. Jeżeli Wam przy tym nie dogryza ani nie szydzi, zapewne to oznaka troski. Wychowała się w czasach, gdy małżeństwo oznaczało przetrwanie, a dobry mąż to taki, który nie bije (zbyt często). „Każda kobieta to jest niewolnica, to i ty nie będziesz wybrana”. Nie rozumie, ale nie musi rozumieć.

Jeśli nie najważniejsza, „Chłopki” to bezapelacyjnie jedna z najważniejszych książek 2023 roku. Zgadzam się z głosami, że – choćby we fragmentach – powinna być szkolną lekturą. Dzięki niej łatwiej zrozumieć przedwojenne roczniki oraz ich zachowanie. A także zobaczyć, ile goryczy z mlekiem matki przeszło na kolejne pokolenia.