"Z nieba spadły trzy jabłka" Narine Abgaryan

„W piątek, zaraz po południu, gdy słońce przekroczyło zenit i dostojnie zmierzało ku zachodniemu krańcowi doliny, Sewojanc Anatolija położyła się umierać.”

Horrory czy kryminały przyciągają intrygą, mrokiem oraz (coraz częściej) krwią i okrucieństwem. Szeroko rozumiana literatura piękna rządzi się innymi prawami, choć niespodziewane plot twisty nie są jej obce. Tak jak tutaj, gdy aż trzeba przysiąść, tak zaintrygowało nas pierwsze zdanie tej opowieści. Powiedzcie sami, czy tak nie było.

Przeczytałam „Z nieba spadły trzy jabłka” kilka dni temu, ale późno w nocy, z półprzymkniętymi ze zmęczenia oczami. Nie miałam siły włączać laptopa, aby na świeżo spisać swoje wrażenia. Nie przeszkodziło mi to spisywać ich w trzymanym na kolanach notatniku i bardzo się cieszę, że nikt mnie wtedy nie widział. Dziś recenzja ułożyła mi się już w głowie, więc mogę przestukać ją na klawiaturę. A wierzcie, emocji czytanie wywołało we mnie mnóstwo.

Na początek powiem, że to książka dziwna. Zupełnie inna od tych, na które zwykle natrafiam i nawet nie chodzi o to, że jest... jakaś taka niedzisiejsza. Po części odpowiada za to czas akcji zahaczający o schyłek XIX wieku, wojny i stopniowe pojawianie się w życiu bohaterów kolejnych technologii (samochód, telewizor etc.). Mówiąc „wojny”, mam na myśli nie tylko światowe, ale i te, których nie znam, bo słabo się orientuję w historii tej części kontynentu. Oczywiście mogłabym wpisać do wyszukiwarki coś więcej niż „czy Ormianie żyją w Armenii”, ale wtedy na recenzję poczekalibyście jeszcze dłużej. Obiecuję sobie, że się doszkolę.

Autorka zapełniła 230 stron z małym ogonkiem mnóstwem bohaterów przewijających się przez ponad wiek. Za każdym razem tak samo mocno fascynuje mnie ta rzadka umiejętność napisania tak wiele o tak wielu na tak niewielu kartkach. Wahałabym się nad tym, czy jest tu jeden główny bohater, choć sporo miejsca twórczyni poświęca Anatoliji. Przenosimy się do małej ormiańskiej wioski Maran, w której średnia wieku wynosi tak dużo, że dziwne, że ktoś w niej jeszcze żyje. Miejscowość funkcjonuje jako wspólnota, w której wszyscy pomagają sobie nawzajem. Narine Abgarjan opisuje losy marańczyków subtelnie, a jednocześnie nie oszczędza czytelnika. Ludzie pojawiają się i znikają, zabierają ich wojny oraz kataklizmy. Matki opłakują dzieci, które przyszło im przeżyć i pochować. Niejako mimochodem dowiadujemy się o rzezi Ormian czy umieraniu z głodu.

Tę książkę nie czyta się, lecz odczuwa. Rzeczy potworne i piękne mieszają się ze sobą, tworząc kompozycję, która chwyta za serce. Po skończeniu lektury nie mogłam zdecydować, czy bardziej mnie zachwyciła, czy zabolała. Myślę jednak, że nawet gdy boli, to cena, którą warto zapłacić za możliwość obcowania z czymś tak niezwykłym. „Z nieba spadły trzy jabłka” to opowieść o świecie, którego już nie ma. Pełno w niej tęsknoty za tym, co odeszło, za twarzami bliskich, które można dziś ujrzeć jedynie na zdjęciach. Za tymi, których nigdy się już nie przytuli.

Im więcej za nami przewróconych kartek, tym bardziej widać odautorskie cierpienie. Wciąż pamiętam nieprzyjemne tąpnięcie, które poczułam po skończeniu głównej opowieści i przejściu do opowiadań. Tak, w tej króciutkiej książce jest więcej niż jedna forma literacka. Przeczytałam kilka szkiców i pomyślałam: „Autorko, dlaczego sprawiasz mi ból? Było tak pięknie i – mimo wszystko – sielsko. Dlaczego każesz mi cierpieć?” A ona nie odpowiada. W milczeniu pokazuje krew i połamane kości, oczy umierających, którzy pytają lekarza o szanse przeżycia. Każe pamiętać, że wojna naznacza ocalonych. Nigdy ich nie opuszcza.

Jak widać, nie mam talentu Narine Abgarjan, nie potrafię ująć zwięźle tego, co czuję. Wiem jednak na pewno, że mogę polecić jej książkę z czystym sumieniem. Przy czym nie każdemu. To tytuł dla ludzi, którzy docenią powolne tempo i szczyptę magii, jaką pisarka ubarwia tę opowieść (motyw białego pawia jest cudny!). Jeśli szukacie prezentu dla wrażliwej osoby, kupcie jej „Z nieba spadły trzy jabłka”.

Za egzemplarz do recenzji bardzo dziękuję Wydawnictwu Glowbook.