"Mówcie mi Kasandra" Marcial Gala

Nie lubię czuć się źle po przeczytaniu książki. Wiem, że i takie emocje są potrzebne, żeby nie zamykać się w swojej bańce, ale nie zmienia to faktu, że boli. Siedzę nad pustym edytorem i próbuję znaleźć najlepsze słowa do tego, co kłębi mi się w głowie. A może bardziej pasowałoby „w sercu”?

Smutna to historia o samotności, poczuciu wyobcowania oraz braku miłości. O byciu tą papużką, która po ucieczce przez okno jest dziobana przez wróble tylko za to, że ma kolorowe piórka. To historia przeraźliwej samotności młodego chłopca (a później mężczyzny), który nigdzie nie pasuje. Kłuje otoczenie swoją innością, wrażliwością, zamiłowaniem do literatury, a jego kobieca uroda prowokuje nie tylko do dręczenia. Opowieść Raula jest sucha, wręcz zimna. Jakby bohater już to wszystko przeżył i pozostało mu jedynie zrelacjonować czytelnikom. Nawet opisy kolejnych gwałtów podaje w półsłówkach, choć ból zmusza go do zagryzania palców. Inaczej musiałby krzyczeć, a to spotkałoby się z surową karą.

„Mówcie mi Kasandra” przenosi nas w lata 80. i 90 ubiegłego wieku. Obserwujemy rzeczywistość komunistycznej Kuby z perspektywy dziecka, a potem nastolatka. Później znowu dziecka, a w następnym rozdziale nastolatka. Wraz z bohaterem wyruszamy też na wojnę do Afryki. Konkretnie do Angoli, gdzie przyglądamy się, jak bardzo nie pasuje i tutaj. To kolejne miejsce, gdzie jedni z niego szydzą, a inni wykorzystują. W migawkach Raul widzi świat antyczny oczami Kasandry, której nikt nie wierzy, że potrafi przewidzieć zagładę miasta. Przeklęta przez boga za odrzucenie, musi cierpieć i odliczać dni do nieuniknionego.

Czas skacze w przód, w tył i z powrotem. Bohater jest gwałcony jako kobieta i jako mężczyzna, jako Raul i jako Kasandra, w sukni, przebraniu i w żołnierskim mundurze. Żyje jakby z boku, jakby w tym życiu nie uczestniczył, a jedynie był obserwatorem. Wszystko czuje, włącznie z fizycznym cierpieniem, ale jest bierny. Nawet nie próbuje wpływać na swój los. Po prostu czeka na finał, który zna od dawna; czeka, aż sądny dzień nadejdzie.

Niekomfortowo czytało mi się tę książkę, bo nie dawała nadziei i nie pozostawiała złudzeń. Marcial Gala zaprosił mnie do świata, w którym nie ma miejsca dla innych. W którym innych się gnębi, tym bardziej, im są słabsi. Nie ma pozwolenia na bycie sobą, bo to drażni nijakich ludzi. Aż mi się przypomniała dukajowa Maszyna-Szarzyna, która mieliła tłum na jednolitą masę. I opowiadanie „Moja pierwsza gęś” (Izaak Babel), w którym z bohatera drwiono, bo umiał pisać. Reszta kawalerzystów zaakceptowała go dopiero, gdy brutalnie zabił pięknego śnieżnobiałego ptaka, wdeptując mu głowę w błoto. Symbolicznie wdeptał w nie wtedy cząstkę swojej wrażliwości. Gdyby Raul postąpił podobnie, być może jego życie potoczyłoby się inaczej, ale to, co zrobił, przypisuje sobie inny żołnierz. Raul/Kasandra czeka, aż dopełni się przeznaczenie.

Tłumacz, Wojciech Charchalis, ujął w posłowiu rys historyczny Kuby tamtego okresu. Przybliżył czytelnikom podejście kubańskiego społeczeństwa (i rządu) do rasizmu, homofobii oraz transpłciowości. Stwierdził też, że bohater ucieka przed życiem w fantazjowanie, a ja, przyznam szczerze, nie wiem, co myśleć. Być może czegoś nie zrozumiałam, coś źle zinterpretowałam. Z pewnością nie jest to tytuł do lektury w autobusie, bo skupienia wymaga zarówno treść, jak i forma. Język jest piękny, czasami wręcz poetycki. Polecam, bo uważam, że warto, ale przygotujcie się na dyskomfort.

Za egzemplarz do recenzji bardzo dziękuję Wydawnictwu Rebis.