"Kot niebieski" Martyna Bunda

Zanim napisałam pierwsze słowo, wstukałam do wyszukiwarki hasło „szartros”. Zobaczyłam pięknego puszystego kota o niebieskim zabarwieniu futra. Bardzo podobny do brytyjczyka, a nasz, rodzimy. A dokładniej kartuski. Jedyny (zbiorowy) bohater tej książki, z którym miałam szansę mocniej zżyć się podczas czytania. Dlaczego? Już wyjaśniam.

O twórczości autorki słyszałam wcześniej i to same superlatywy. Minęło jednak sporo czasu, zanim gwiazdy ustawiły się w odpowiedniej konfiguracji i zgodnie z zasadą trójjedności miałam czas, ochotę oraz książkę w ręku. Tak bywa u mnie z literaturą piękną. „Kot niebieski” okazał się mądrą, choć gorzką opowieścią, która ciągnie się na przestrzeni kilku wieków. Mimo mnóstwa wydarzeń, w tym wojen, snuje się dość leniwie, niczym smuga dymu. To bardziej kronika wydarzeń niż historia konkretnych bohaterów.

Wszystko zaczyna się w 2015 roku, „gdy pewna kobieta z podkartuskiego Prokowa wyjęła z krzaków błękitne, uśmiechnięte kocię”. A tak naprawdę cofamy się do 1379 roku, do snu kasztelanica z Ruśniczyna. „Władca na zamku z polnego kamienia” śni, że jest psem. Chcąc odkupić grzechy, ofiaruje ziemię i fundusze na budowę klasztoru. Musi też oddalić Sulkę, swoją kobietę. Lepszym określeniem byłoby tutaj „niewolnica seksualna”, bo podobnie jak sześć poprzednich została porwana i zmuszona do przymierzenia błękitnej sukni. Najbardziej przypominała tę, której nie udało mu się zniewolić, więc została w zamku, aby posłusznie rozchylać białe uda. Nawet imię nie było jej imieniem, lecz nazwą, pseudonimem, zaś ona sama nie była sobą, a kopią.

Los siódmej Sulki, wykorzystanej i porzuconej jak pies przed wakacjami, jest losem wielu kobiet w tamtych czasach. I późniejszych. Poznajemy je na kartach „Kota...”, jak są wyśmiewane i niewolone, spychane na margines, obwiniane za swoją krzywdę, jakby miały na nią jakikolwiek wpływ. Jak są gwałcone przez panów i chłopów, napoczęte, zbrukane i zużyte. Jak hańba za gwałt spływa nie na gwałciciela, a na jego ofiarę. Nawet „oryginalna” Sulka czuła, że zbrukała honor rodziny, bo dała się porwać z klasztoru. Uff, na szczęście kasztelanic nie dopiął swego, bo popsułby wujowi dziewuchę. Ale nie powinna dać się porwać i tyle. Jak się nie obrócić, dupa zawsze z tyłu.

Piszę z goryczą, ale i z goryczą czytałam. Im dalej posuwała się opowieść, tym większą czułam złość na czasy, na mentalność, na ciemnotę. Na niesprawiedliwość. Na kreatywność w tłamszeniu kobiet, zarówno tych, które nie miały żadnego obrońcy, jak i tych, którym udało się uzyskać jakąś mikro władzę. Zazdrościłam błękitnym kotom, że obserwują wszystko z dystansu, z obojętnością i spokojem. No, może czasami dziwią się ludzkiej głupocie. Żal mi było zwierzaków Joanny zielarki, ale z mściwą satysfakcją czytałam o wielkim pożarze z 1460 roku.

Czemu na początku wspomniałam, że zżyłam się tylko z kartuskimi kotami? Bo w gronie licznych postaci nie było osoby, która zostałaby na dłużej i wzbudziła moją sympatię. Pojawiały się i znikały, a jeśli były kobietami, to miały nieszczęśliwy koniec nieszczęśliwego życia. Lata mijały, wojny zaczynały się i kończyły, ludzie tracili majątki życia i zaczynali od nowa. Jedynie koty przewijały się przez fabułę. Zawsze istotne, chociaż w tle. Prócz tego bohaterów łączyły podobne sny i fantazje o materii i fali. Coś się komuś wydawało lub istniało naprawdę. Być może było magiczne, ale realnie wpływało na ludzkie losy, w dobry albo zły sposób.

Piękna, smutna, gorzka, niespieszna opowieść. Uważam, że warto ją przeczytać i polecić.