"Zabobon" Ahsan Ridha Hassan

Lubię zdania napęczniałe od wielosensów. Treść właściwą zaplątaną w dygresjach, gdy akcja stoi w miejscu, mimo poruszenia dziesiątek tematów. Ale zdaję sobie sprawę, że ten niekończący się strumień świadomości, myślowy „patataizm” może zmęczyć. Zamiast porwać czytelnika z nurtem rzeki, może go sponiewierać, poobijać po kamieniach i wyrzucić na brzeg, obolałego i ciężko łapiącego oddech. Dodajmy do tego, że dziś dobra książka to dla wielu taka, która „szybko się czyta”. Z tego powodu „Zabobon” nie ma szans przypaść do gustu masowemu odbiorcy.

Fabułę można opisać jednym zdaniem: to historia Bartka Elbląga, pisarza, który skończył trzecią książkę. Dwie pierwsze, „Lolek” i „Władcy Zrębina”, poświęcił Wampirowi z Krakowa oraz zbrodni połanieckiej, zaś ostatnia, „Ojcobójca”, dotyczy masakry z Brzezin Śląskich. I... to właściwie cała fabuła. Jeśli chodzi o akcję, nic więcej się tu nie dzieje. Gdyby jednak wątki opisane w „Zabobonie” były fizycznymi przedmiotami, a samą książkę dałoby się z nich wytrzepać, sypałyby się i sypały spomiędzy kartek, aż usypałby się porządny stosik. Bo czegoż tu nie znajdziemy! Dowiemy się, jak Bartek poznał Alicyjkę, srebrny medal z Tindera, „przeciętną, ale za to osiągalną”. Poznamy też Dziewczynę, która miała być tylko na spotkania bez zobowiązań, ale wypaliła mu trwały ślad w sercu. Przeczytamy co nieco o jego rodzicach i próbach życia w wersji „upper middle class”, z której wyrwał go dopiero pogrzeb Wajdy. Odkryjemy, co zaszło w Gruzji.

Nie polubiłam głównego bohatera, oj nie polubiłam. Za Fiodora Michaiła Aleksiejewicza (krzyknę za Szymborską: „tego nie robi się kotu!”). I za biedronkę. I za to, że to „ego-mocno-centryk”, oceniający kobiety pod kątem: pociąga mnie/nie pociąga, samczo przerażony, gdy tak patrzy na niego inny mężczyzna. „BiBartek szczerzy się do mnie o sekundę za długo, o ten okruch czasu, który wyjawia intencje. Zero woalowania. Wyląduję na rożnie”. Jak na ironię, to właśnie ten „wielki lumber biseks”, poznany w chorzowskim Milk Club Private, podsuwa mu pomysł na opisanie „nocy brzezińskiej”.

Kiedy zaczęłam czytać, przyszło mi do głowy, że „autor organkuje”. Pisze jak Tomasz Organek, choć właściwie to tego drugiego powinnam porównać do pierwszego, a nie odwrotnie. Przy „Teorii opanowywania trwogi” przewracałam strony równie wolno, zmuszona do skupienia i tłumaczenia z polskiego artystycznego na polski laicki. U Hassana nie mamy co prawda aż tak długich zdań, ukrywających drugie (i ente) dna w rozbudowanych metaforach, niemniej jest to lektura wymagająca.

Spotkałam się z opinią, że trzeba nauczyć się czytać tę książkę, patrzeć na świat przedstawiony oczami głównego bohatera. I wiecie co, to prawda. Początkowo szło mi opornie, a później złapałam się na tym, że zaznaczam kolejne fragmenty, kolejne zdania i całe strony. Ruszyła maszyna (po szynach ospale). Mój absolutny faworyt to rozmowa z babą, „białostocką babcią różańcową”, zapewne przekonaną, że jest dobrym człowiekiem, a mającą robaczywe wnętrze. Dialog poprzedza analiza jej osobowości, sporządzona przez Bartka na podstawie tego, co mówiła, jak mieszkała i co oglądała („Nienawiść pulsuje szklanym światłem z biało-czerwonego czasu”). Ileż można wyczytać z wypowiedzianego dobrodusznie komentarza „Nasi chłopcy”, opisującego narodowców!

Ahsan Ridha Hassan stworzył niesamowitą powieść pełną dygresji, przemyśleń i wędrówek po znanych mi miejscach (ech, biesiady w Jazz Rock Cafe...). Jednocześnie zagmatwaną i dla wielu nudną, zniechęcającą formą – choćby brakiem tradycyjnych dialogów. Autor niewątpliwie ma talent, ale podobnie jak jego bohater uważam, że takie książki nie mają szans się przebić. „Na polskim rynku wydawniczym nie ma prawdziwej krytyki, a są działy promocji i budżety działów promocji”.

Za możliwość przeczytania egzemplarza dziękuję Wydawnictwu Marginesy.