"Groteska" Natsuo Kirino

Czytanie Natsuo Kirino przypomina mi pobyt w ciemnym, zatęchłym miejscu. W pieczarze o ścianach pokrytych oślizgłą mazią, z grząskim dnem, w którym można stracić but i sufitem, z którego kapie woda. Kiedy wychodzisz na zewnątrz, wciąż masz gęsią skórkę na ramionach. I poczucie, że całe ciało wraz z ubraniem przesiąknęło wilgocią i fetorem zgnilizny. Trzęsiesz się, mimo że świeci słońce, niebo jest czyste i słychać śpiew ptaków.

Przyznam, że trochę się bałam sięgnąć po „Groteskę”. Pomna tego, jak sponiewierało mnie „Ostateczne wyjście” i jak nieprzyjemne emocje wywołał we mnie „Prawdziwy świat”, nie spieszyłam się do powtórki. Z drugiej strony, kiedy już zaczęłam, bardzo chciałam skończyć czytać i poznać wszystkie odpowiedzi. I nieco żałuję, że dopięłam swego. Mam dziś dużo pracy, a zamiast się za nią zabrać, wciąż myślę o tej książce. Nie może mi wyjść z głowy. To niesamowite, na ile sposobów można powiedzieć nieprawdę.

O czym jest „Groteska”? Nie bardzo wiem. To historia opowiedziana przez kobietę, której tak naprawdę nie poznajemy. Przez ponad sześćset stron ani razu nie pada jej imię, przez cały czas jest tylko „starszą siostrą Yuriko Hiraty”, zamordowanej prostytutki. Prześlicznej dziewczyny, której uroda była ogromnym darem – i przekleństwem. Żyła jak Malena, choć nie jestem pewna, czy z musu, czy z wyboru. Zaś owa starsza siostra funkcjonowała wiecznie w jej cieniu, opancerzona w nikczemność, za którą próbowała się chronić przed pogardą świata.

Czemu piszę, że nie wiem, o czym jest książka, którą właśnie przeczytałam? Bo tak jest. Wiem tylko tyle, że zamordowano dwie kobiety. Obie były prostytutkami, ale profesja to jedyne, co je łączyło. Chociaż nie, znały się ze szkoły średniej. Yuriko i Kazue, tak różne, a skończyły na tym samym rogu ulicy. Finalnie zginęły w ten sam sposób, prawdopodobnie z rąk tego samego sprawcy. W trakcie czytania poznajemy masę informacji, w tym o ofiarach, ale... Właśnie, tu jest problem. Zarówno o czasach szkoły, jak i późniejszym okresie dowiadujemy się od kolejnych osób, z pamiętników i listów. Mamy też dostęp do spisanych przez oskarżonego zeznań, złożonych pod przysięgą. Każda z tych perspektyw jest subiektywna, każdy z punktów widzenia przekłamuje rzeczywistość. Co zrozumiałe, zabójca próbuje się wybielać, ale to samo robią pozostali. Nikt nie mówi prawdy. A może w jakimś sensie wszyscy ją mówią? Może nie ma jednej prawdy?

Uważam, że wiele osób miałoby trudności z odbiorem tej książki. Chodzi mi konkretnie o ludzi, którzy nie potrafią samodzielnie wyciągać wniosków z przeczytanego tekstu. O tych, którym łatwo narzucić swoje zdanie. Oni byliby skołowani po dotarciu do ostatniej strony, zdezorientowani kilkoma wersjami tych samych wydarzeń. Bezradni wobec braku jednoznacznych odpowiedzi. W mojej głowie kłębią się dziesiątki myśli. Pierwszy raz tak mocno uderzyło mnie to, jak różnie ludzie odbierają te same rzeczy. Jak każdy z bohaterów nakłada na rzeczywistość matrycę własnych poglądów, strachów i uprzedzeń. Jak sam się okłamuje i jak niezdarnie próbuje okłamywać innych, przedstawić się im w lepszym świetle.

Gdybym musiała wybrać postać, do której mi najbliżej, byłby to profesor Kijima, badający ludzi i ich zachowanie pod biologiczno-socjologicznym kątem. Pozostali są zagubieni i/lub zakłamani, z zaburzeniami psychicznymi, zżerani kompleksami, podli, wyrachowani, pozbawieni moralności. W „Grotesce” nie ma ani jednego pozytywnego bohatera, nikogo, kto choć trochę wzbudziłby moją sympatię. Nie ma też nikogo szczęśliwego.

Kirino pokazuje czytelnikom, do czego może doprowadzić rozpaczliwa chęć akceptacji i poczucie odrzucenia. Jak można radzić sobie ze świadomością bycia gorszą, biedniejszą, starzejącą się w świecie, który nie ma litości dla słabych. Uważam, że „Groteska” to trudna i nieprzyjemna książka. Jest dla mnie jak filmy Smarzowskiego. Warto obejrzeć, bo to dobre kino, ale nie chcę wracać do żadnego drugi raz.