"Jedyne wyjście" Ryszard Ćwirlej

„Ile dałbym, by zapomnieć cię,

Wszystkie chwile te, które są na nie,
Bo chcę (bo chcę) nie myśleć o tym już,
Zdmuchnąć wszystkie wspomnienia niczym zaległy kurz”.

Nie jestem ostatnio w zbyt optymistycznym nastroju, ale mimo wszystko spróbuję podejść do tematu z optymizmem. Mam gorącą nadzieję, że „Jedyne wyjście” to moje największe rozczarowanie 2020 roku i już do grudnia nie będę mieć (nie)przyjemności obcowania z równie nudną książką. Męczyłam ją ponad miesiąc, czytając na raty – włącznie z metodą kibelkową – żeby wreszcie skończyć i mieć z głowy. Straciłam na nią czas, w którym spokojnie przeczytałabym ze trzy inne.

Skąd takie negatywne podejście? Z rozczarowania blurbem i treścią właściwą. Zazwyczaj bronię książek, których opisy wprowadzają w błąd. Domyślam się, że to (niestety liczne) przypadki, gdy twórca nie miał nic do powiedzenia, bo jakiś spec od reklamy stwierdził, że tak zachęci więcej osób do kupna. Byle sprzedać. A że będą niezadowoleni? Trudno, wyżyją się na autorze. „Jedynego wyjścia” nie da się tak wybronić. Blurb napisał Marcin Wroński, którego pan Ćwirlej reklamuje z subtelnością nosorożca (bohaterka lubi jego kryminały, bo są taaakie fajne!). No nic, nie pierwszy i nie ostatni raz kolega poleca kolegę – i odwrotnie. Z tym, że mamy tu ewidentny dowód, że pisarz w pełni zgadza się z tekstem na okładce. 

„Pasjonujący kryminał feministyczny”, dobre sobie. Gdzie ten feminizm, ja się pytam? Bo główna bohaterka to miłośniczka (uwaga, męskie hobby!) motocykli? Do tego seksowna, rudowłosa i nosząca miłą dla oka bieliznę na jeszcze milszej dla oka pupie. Twórca poświęcił zastanawiająco dużo miejsca niuansom higienicznym. Wiemy, kiedy Aneta jest „wykąpana i pachnąca”, nie omieszkał też dodać scenki o bieganiu nago. Takie smaczki, a znaczące. Zachwyt pięknem kobiecego ciała nie jest niczym dziwnym u heteroseksualnego mężczyzny, ale w książce częściej przybiera postać fantazji o rżnięciu głupiej suki przez biznesmena z szemraną przeszłością niż subtelnych erotyków Baczyńskiego („Barbara z rękami u włosów nalewa w szklane ciało srebrne kropelki głosu”). Może trzeba było obejrzeć sobie starą dobrą „Żyletę” z Pamelą, panie autorze?

Odnoszę wrażenie, że to książka o tym, co się wydaje pisarzowi. Jak on sobie wyobraża współczesny feminizm – czyli ładne, ale pyskate, foszy się na żarty o chodzeniu po drożdżówki, a z zemsty za chamski komentarz będzie udawać, że koledze śmierdzą nogi. Ryszard Ćwirlej stworzył atrakcyjną i (uwaga, feminizm!) inteligentną bohaterkę, która marnuje swój potencjał na podrzędnym posterunku. Żeby jej IQ nie kłuło tak w oczy, zapełnił świat przedstawiony Józkami w gumofilcach, opylającymi znalezione komórki za kasę na wódeczkę, policjantami-niedorajdami, którzy gubią broń przy pierwszej okazji, bandytami gamoniami i bandą moczymord na mniej lub bardziej ważnych stanowiskach. 

Dołożył do tego ziomków pamiętających milicyjne czasy i śliczną, ale głupiutką rzeczniczkę policji, która traci głowę, gdy tylko ujrzy mężczyznę z dużego miasta. Innymi słowy, nasza Aneta ogarnia sprawę porwania syna lokalnego biznesmena i tajemniczych zaginięć kobiet nie dlatego, że jest taka mądra (chociaż trochę też), tylko jako jedyna z bohaterów ma więcej niż pięć szarych komórek.

Czemu tak znęcam się nad tym farbowanym ćwirlejowskim feminizmem (farbowanym nieudolnie jak włosy Anety), zamiast skupić na fabule? Bo ta nie zaciekawiła mnie ani na chwilę. Nie znam autora, więc nie wiem, czy taki ma styl, czy ścigał go deadline i dlatego skiepścił. Ta konkretna książka jest nudna, płytka i z przerysowanymi postaciami – niektórym brakuje tylko wysmarkania się w dwa palce i głośnego rechotu po puszczeniu bąka. Im bliżej końca, tym mocniejsze miałam przekonanie, że panu nie chciało się już pisać, więc za stówę przekazał to jakiemuś 15-latkowi. „Jedyne wyjście” to kryminał z trupami, ale bez śledztwa, sensacja bez napięcia i bohaterowie bez jakiejkolwiek głębi. Przez prawie 500 stron nie interesowało mnie, kto zabija, myślałam tylko jak marudne dziecko: „Daleko jeszcze?”

Żeby być sprawiedliwą, nie była to najgorsza książka, jaką czytałam w życiu. To taki „Trzynasty posterunek” na prowincji, więc zapewne spodoba się miłośnikom lekkich i niewymagających historii. Może nawet i mnie by się spodobał, gdyby nie ten daremny blurb. A tak? Idź w świat, biedne drzewko pocięte na kartki. 

Za możliwość przeczytania książki bardzo dziękuję Wydawnictwu MUZA.