"Gorzko, gorzko" Joanna Bator

Są książki jak wartkie strumienie. Porywają czytelnika już od pierwszej strony, z rozmachem podcinając mu nogi. Są książki jak ciepłe morze, z falami delikatnie omywającymi stopy. Wreszcie są książki jak sadzawka. Wchodzi się do stojącej wody pełnej tajemniczych roślin, które wyczuwa się palcami u stóp. Bada się ostrożnie dno jedwabiste od mułu. Tutaj czas, jak i woda, kołysze się łagodnie w miejscu. „Gorzko, gorzko” to właśnie taka książka.

Cztery kobiety, cztery wycinki z różnych czasów, cztery gorzkie historie, które składają się na esencjonalną opowieść pisaną przepięknym językiem. Takim, który z łatwością upycha na stu stronach treści, jakie u innych pisarzy nie zmieściłyby się na pięciuset. Pomyślcie, ile upchnął na ponad sześciuset pięćdziesięciu...

Ta książka urzekła mnie praktycznie od początku, ale nie tylko dlatego, że jest cudownie wydana. Ma twardą okładkę zdobioną „Bouquet of flowers”, pracą anonimowego autora z 1680 roku. Pokochałam najnowsze dzieło Joanny Bator już od sceny spotkania Kaliny z Brunonem. Nie tylko dlatego, że jestem bez pamięci zadurzona w kotach w ciele niedźwiedzia – kaukazach. Nie tylko dlatego, że jak wiele osób (a także autorek książek obyczajowych) marzę o małym domku z dala od cywilizacji. „Gorzko, gorzko” może łatwo oczarować, bo ma przepiękne wnętrze.

Jak przystało na tak pokaźny egzemplarz, do tego z tak starannym, niby oszczędnym, a jednak wymownym językiem, sagę o czterech kobietach czyta się powoli. To opowieść o niespełnionych marzeniach, o głodzie miłości, o potwornościach wojny, opowiadanych konkretnie oraz półsłówkami. Serce mi się ściskało podczas śledzenia rozdziałów poświęconych dzieciństwu Barbary. Nomen omen, Barbary Serce. Ściskało się przy scenach takich jak ta, w której przybrani rodzice wczołgiwali się pod łóżko, nękani koszmarami z nieodległej przeszłości. Z czasów, gdy ludzie byli ludziom wilkami. Chociaż czy to sprawiedliwe dla wilków – porównywać ich do ludzi? Czy jest jakiś inny gatunek zwierzęcia, który z takim zapałem i fantazją odbiera życie swoim pobratymcom? Czy tylko człowiek to potrafi?

Współczułam Bercie życia w trudnych czasach (a na wspomnienie ojcowskiego „Dupy pilnuj!” czy „rozbierania świni” do dziś mnie otrzepuje), współczułam mocno Barbarze, współczułam też Kalinie. Po części współczułam nawet Violetcie, bo w jakimś stopniu jestem w stanie zrozumieć jej nieszczęście. Tę palącą od środka frustrację, która nie pozwala się niczym cieszyć i każe wciąż za czymś gonić. A raczej przed czymś uciekać. Czułam współczucie, gorycz, gniew, rezygnację oraz całą paletę innych emocji, które targały bohaterkami. Szkoda, że tak rzadko były to emocje pozytywne. Tak rzadko czuły się zwyczajnie szczęśliwe, spokojne, na swoim miejscu...

To moje pierwsze spotkanie z twórczością jednej z najbardziej znanych polskich autorek. Już wiem, że nie ostatnie. Poznałam ją od niesamowicie pięknej, przygnębiająco gorzkiej książki. Widać tak miało być. Gorąco polecam, jeśli chcielibyście przeczytać coś ambitniejszego. Choć przyjemne to nie będzie, co do tego nie mam wątpliwości. Możecie poczuć poczwórną dawkę smutku. Ale moim zdaniem warto.

Za możliwość poznania wyjątkowego pióra tej pisarki bardzo dziękuję Wydawnictwu Znak.