"Rok próby" Kim Liggett

Pomysł na „Rok próby” narodził się na nowojorskim dworcu Penn Station. Kim Liggett wystarczył rzut oka na scenkę, w której rodzice żegnali się ze swoją nastoletnią córką. Chwilę wcześniej dziewczynka została otaksowana wzrokiem przez mijającego ją mężczyznę, a moment później przez kobietę. Ciąg obrazów połączyła iskra – powstała MYŚL.

Gdy w moje ręce trafiła „młodzieżowa odsłona Opowieści podręcznej”, zastanawiałam się, na czym będzie polegać magia szesnastolatek z hrabstwa Garner. Tajemnicza magia, którą trzeba z nich wyplenić, bo burzy mężczyznom w głowach. A kobiety skręca z zazdrości. Co roku nastolatki muszą opuszczać miasto, aby powrócić „czyste” i zacząć nowe życie. Szczęściary, którym wręczono welon, zostaną żonami, czy raczej „naczyniami do noszenia synów”. Tym, których uwagą nie zaszczycił żaden mężczyzna, przypadnie praca w fabrykach. Te, które nie wrócą (żywe bądź martwe), ściągną hańbę na siebie i rodzinę.

Na nowojorskim dworcu autorka wyszeptała: „Jak my krzywdzimy młode dziewczęta”. Jej książka opowiada o wpychaniu dziewczynek w role ustalone nie tyle przez dorosłych, co przez określoną grupę dorosłych. Mężczyzn. Niczym gorsetem, ogranicza się je zasadami, których nie powinny analizować, tylko ślepo się trzymać. Bo tradycja, bo tak trzeba. Bo jeśli nie, to grzech i kara. Bo to dla ich dobra. Bądź posłuszna, spuść wzrok. „Rozewrzeć nogi, ręce wzdłuż ciała, oczy do Boga”. Właśnie, Bóg. „Rok próby” to kolejny dowód na to, że religia + brak dostępu do wiedzy = fanatyzm. Dziewczętom z Garner nie wolno rozmawiać o pobycie poza osadą, nie mogą myśleć samodzielnie ani śnić. Straszone magią, żyją w ciągłym lęku, że zrobią coś nie tak. Muszą milczeć. Nie wolno ufać nikomu, bo wystarczy jeden donos, a kara będzie surowa.

„Pomyślałam, że gdyby rozciąć nasze ciała, z pewnością ukazałby się nieskończony labirynt zamków i zasuw, barykad i ślepych, zamurowanych uliczek. Serce z tak wysokimi ścianami, że powoli się w nich dusi we własnych tajemnicach”.

Kim Liggett opisuje znany od lat mechanizm trzymania ludzi w strachu. Zasada „dziel i rządź” sprawdza się niezależnie od tego, kto dzierży władzę. Wystarczy skłócić społeczeństwo, odciąć je od wiedzy, a jednocześnie prowadzić religijną indoktrynację. I tyle, machina śmiga. Przykładów z życia nie trzeba szukać daleko. Pamiętacie pisowskiego radnego, który wojował ze szczepionkami na HPV? Według niego to „demontaż ładu społecznego, opartego na systemie wartości chrześcijańskiej”. Skoro szczepionki chronią przed wirusem, dają przyzwolenie na seks. Jeśli 12-latki nie będą się bać raka szyjki macicy, zaczną współżyć na potęgę. Zatem dla ich dobra nie szczepmy.

O „dla ich dobra” można pisać całe elaboraty. Dla dobra nastolatek zabrońmy im odkrywać swoją seksualność, bo kuszą mężczyzn. Jak te z Garner „magią”, która odbiera panom rozum. Niech się wstydzą menstruacji, niech nie wiedzą nic o dojrzewaniu, niech nie mają pojęcia, co sprawia im przyjemność. Niech od dziecka uczą się, jak nie być molestowane czy gwałcone. Niech pilnują drinków, nie chodzą po nocy, nie ubierają się wyzywająco. Bo kuszą. Jeśli skuszą, to ich wina. Za mało się starały lub nie wczytały się w poradnik, jak być miłą dla gwałciciela/molestatora. „Daj mu do zrozumienia, że schlebia ci zainteresowanie, które kieruje w twoją stronę, ale że będzie ci jeszcze milej, jeśli będzie cię szanował”. Pamiętacie? „W żadnym wypadku nie bądź niegrzeczna. Nie okazuj mu niesmaku: poniżysz i zranisz go”. Jeśli skusisz, to twoja wina – nawet gdy jesteś upośledzoną dziewczynką z Ruszowa, Kobyłki czy innej miejscowości. Zresztą, kto nie ma pokus, jak to rzekł T. Rydzyk, oklaskiwany przez Rzecznika Praw Dziecka.

Odpatatajałam od tematu, ale książka nasunęła mi masę refleksji. Mimo że to tzw. młodzieżówka, jest dojrzała. A bohaterka niezwykle dzielna. Widzi liczne akty przemocy, ale bardziej niż one przeraża ją świadomość, jak mało trzeba do ogłupienia tłumu. A „dla ich dobra” oznacza jedynie chęć kontroli.

Możliwość przeczytania książki zapewniło mi Wydawnictwo Dolnośląskie, za co bardzo dziękuję. Cieszę się, że zostanie zekranizowana i z pewnością obejrzę film.