"Jezioro" Arnaldur Indridason

Trup z szafy potrafi wypaść nawet po wielu latach. Te konkretne zwłoki, z książki, ukazały się przypadkowym oczom, kiedy drastycznie obniżył się poziom wody w jeziorze Kleifarvatn. Tkwiły na dnie całe lata, obciążone radzieckim sprzętem szpiegowskim. Aparatura przygniatała je dosłownie i w przenośni, jako symbol zdrady i hańby, coś na podobieństwo publicznie ścinanych włosów kochanek nazistów, czy wozu z gnojem, na którym tryumfalnie wywieziono Jagnę z "Chłopów".

W szóstej części serii o komisarzu Erlendurze Sveinssonie autor opowiada nam na przemian dwie historie: o rzeczywistości zimnej wojny w Lipsku oraz współczesną, o śledztwie w sprawie trupa z dna jeziora. Na odpowiedź na pytanie, czy wątki mają wspólne rozwiązanie, musimy poczekać, bo opowieść toczy się niespiesznie, czasem wręcz flegmatycznie. Jeśli ktoś liczy na nagłe zwroty akcji, dramaty i sensacje, srogo się rozczaruje. W "Jeziorze" nikomu nigdzie się nie spieszy. Dodatkowo Erlendur, tknięty przeczuciem (a raczej wewnętrznym przymusem, odzywającym się co jakiś czas) angażuje się w dawną sprawę, która obchodzi właściwie tylko jego i pewną kobietę ze sklepu z nabiałem. Rozgrzebuje stare rany i drażni tych, którym od początku kariery nie chce się przykładać. Zwłaszcza "leniuszka Nielsa", dorobkiewicza chwalącego się udaną rodziną. Nielsów znajdziemy sporo i dzisiaj, takich od-do, byle do wypłaty, mistrzów spychologii. Takich, których partactwo przyłożyło się do niejednej ludzkiej tragedii, za to im samym wygodnie się żyje.

Bardzo podoba mi się drugi wątek, choć jest gorzki i przygnębiający. Arnaldur Indriðason umiejętnie oddał nastrój panujący wśród studentów z Lipska. Nikomu nie można ufać, trzeba się liczyć z każdym słowem, bo nigdy nie wiadomo, do czyjego ucha dotrze. Jako absolwentce takich a nie innych studiów, temat socjalizmu, inwigilacji, tworzenia Wspólnego Wroga, nastawiania społeczeństwa przeciwko sobie (włącznie z bliskimi - wystarczy wspomnieć radziecki wzór dla młodzieży, Pawkę Morozowa) jest mi dobrze znany. Trudno pogodzić się ze świadomością, że tak łatwo manipulować ludźmi. Widzimy to zresztą dzisiaj. Te same motywy, ten sam język, ta sama skuteczność. Historia lipskich studentów jest pełna goryczy, dobitnie pokazuje świat bez przyjaźni, w którym nie ma miejsca na miłość ani na myślenie. Samodzielne myślenie. Kiedy ktoś otwiera oczy i zaczyna widzieć zakłamanie władzy, automatycznie staje się outsiderem. Osaczony. Samotny. Wreszcie, złamany jak bohater kafkowskiego "Procesu".

"Jezioro" podobało mi się jeszcze bardziej niż "W bagnie", o ile można mówić o podobaniu się w przypadku czegoś, co finalnie przygnębia. Chętnie wysłałabym autora na jakieś słoneczne wakacje do ciepłych krajów, żeby zobaczył piękno świata i szklankę do połowy pełną. Z drugiej strony, nie mamy wcale tak wielu pisarzy tworzących tak dobre, porządne, rzetelne książki, więc... może niech dalej siedzi w tej zimnej, wietrznej i szarej Islandii?