"Szramy. Jak psychosystem niszczy nasze dzieci" Witold Bereś, Janusz Schwertner

W końcu uporałam się z tym reportażem. Uporałam się, bo to nie było czytanie, lecz męka. Za każdym razem przełamywałam się, żeby przeczytać choć kilka stron. Dać się skrzywdzić kolejny i kolejny raz relacjami ze szpitali psychiatrycznych, wizyt w publicznych i prywatnych gabinetach, obojętnością nauczycieli, partactwem wychowawców, psychologów, psychiatrów... Nie chciałam tego czytać, a jednocześnie wiedziałam, że muszę. Historie bohaterów „Szram” powinny być poznane. Nieważne, że boli. Jesteśmy im to winni jako społeczeństwo, jako system, który co rusz zawodzi.

„Polska jest na drugim miejscu w Europie pod względem liczby samobójstw wśród dzieci. Nieznacznie wyprzedzają nas Niemcy. A przecież jest to kraj ponad dwukrotnie liczniejszy! Psychiatria dziecięca w naszym kraju została rozłożona na łopatki. Nie ma jej”.

Ta króciutka książeczka opisuje tyle cierpienia, tyle niesprawiedliwości, tyle zmarnowanych żyć, że obdzieliłaby bólem niejedną encyklopedię. Zaczyna się potężnym kopniakiem prosto w brzuch czytelnika. Tak mocnym, że długo nie można złapać oddechu. Reportaż przypomina historię Wiktora i Kacpra, szpitala w Józefowie oraz panującej tam patologii. Punkt startowy to artykuł, który pojawił się w 2020 roku na głównej stronie Onetu. Nosił tytuł „Miłość w czasach zarazy” i wywołał lawinę listów od osób, w których obudził dawne oraz świeże traumy. „Szramy” to dalszy ciąg tamtej historii – oraz wielu innych.

Jeśli ktoś choć trochę orientuje się w sytuacji panującej w Polsce, wie, ile jadu płynie z kościelnych ambon i sejmowej mównicy w stronę osób nieheteronormatywnych. Nigdy nie miały łatwo, ale za rządów PiSu nienawiść leje się na nich jak z szambiarki. Nie muszę chyba przypominać, na czym Duda oparł swoją kampanię. Ochoczo wspierany przez indywidua typu Jędraszewski, z dobrotliwym uśmieszkiem mówiący o tęczowej zarazie, znalazł poklask u rzeszy podatnych. W efekcie nie w dziesiątkach, a w setkach można liczyć ataki na ludzi, którzy śmieli „obnosić się” samym faktem, że żyją. Albo byli nieodpowiednio ubrani. Albo mieli różowe włosy. Bezbronni są dorośli, a co dopiero mówić o młodzieży. Degeneraci moralni, podjudzani przez kler i władzę, poczynają sobie coraz śmielej, częściej, agresywniej. Nie umiem powiedzieć, ile czasu zajmie uleczenie ich z tej nienawiści albo chociaż zagnanie z powrotem do środowiska naturalnego – do szamba. Wiem tylko, ile krzywdy niesie ze sobą ta ohydna propaganda.

Reportaż onetowskich dziennikarzy zaczyna się właśnie od opisu sytuacji tęczowej młodzieży w Polsce w XXI wieku. Pokazuje, że leczyć powinno się nie te dzieci, a społeczeństwo. A propos leczenia. Czytamy, że w szpitalach brakuje personelu, a ten, który został, w najlepszym wypadku jest obojętny na problemy pacjentów. Niedostatek kadry, kompetencji, chęci pomocy dotyka wszystkich chorych. Ale tęczowych dzieci szczególnie, bo „blisko siedemdziesiąt procent nastolatków LGBT w Polsce myśli o samobójstwie”. Nic dziwnego, skoro wciąż mogą trafić na psychiatrę konowała i/lub homofoba nieuznającego transpłciowości („...byłoby dobrze, gdyby najpierw spróbowała pieszczot z facetem, bo to „przyjemna sprawa””). Skoro są piętnowani w szkole, wyszydzani w mediach, atakowani na ulicy. Skoro obrzucano wyzwiskami osoby, które zapaliły świeczki w miejscu śmierci Milo Mazurkiewicz, na moście. Skoro...

„Szramy” to reportaż o czymś, co nie istnieje. Dziecięcej psychiatrii w Polsce nie ma. Jest za to spychologia, chłodna obojętność, szyderstwo i masa okrucieństwa. Jest przepisywanie silnych leków zwiększających ryzyko samobójstwa. Są rodzice, którzy nie tolerują choroby swojego dziecka. Są rodzice, którzy umierają razem z nim, po kawałku („Ja się bałam o niego w każdej godzinie, w każdej sekundzie”). „Szramy” to reportaż o systemie, w którym nie ma miejsca dla słabych.

Czytanie tego typu książek trzeba odchorować. Jak polecać coś takiego? Jak zachęcać do poznania opisanych historii, skoro po każdej pozostaje szrama na sercu? A jednak polecam, bo od tego problemu nie wolno nam się odwracać.

„Winni jesteśmy my wszyscy”.