"W umyśle mordercy. Tajemnice mózgów psychopatów" Dean A. Haycock

Trafiła w moje ręce wyjątkowa pozycja, na której – co zauważyłam po recenzjach – niektórzy połamali sobie zęby. Jak można przeczytać z tyłu okładki, „dr Dean A. Haycock na stronach swojej książki w przystępny sposób objaśnia skomplikowane procesy, jakie zachodzą w mózgu człowieka”. Myślę, że wiele osób zwiodło sformułowanie „w przystępny sposób”. Dla kogoś zainteresowanego tą tematyką i na własną rękę poszerzającego wiedzę być może treść będzie przystępna. Dla laika, który chciałby się dowiedzieć, dlaczego ludzie popełniają okrutne zbrodnie – bynajmniej.

„Badania nad psychopatią ulokowały się w interesującym obszarze w pół drogi między psychologią społeczną a neurobiologią. Ta ostatnia wnosi do nich aspekt „twardej nauki” – poprzez pomiary aktywności, objętości i struktury mózgu. Nie zmienia to faktu, że psychologowie wciąż spierają się, czym jest psychopatia i kim są psychopaci oraz – co świetnie widać na przykładzie kontrowersji wokół PCL-R – jak nasze społeczeństwo powinno wykorzystywać wiedzę o nich”.

Autor tej pracy to doktor neurobiologii, członek Krajowego Instytutu Zdrowia Psychicznego Uniwersytetu Rockefellera. Starał się, jak mógł, aby przybliżyć czytelnikom zagadnienia ze swojej dziedziny. I zrobił to. Jednak trudno wymagać, aby tak złożoną naukę, jaką jest neurobiologia, w stosunkowo krótkiej formie przedstawić na tyle przejrzyście, aby każdy ją zrozumiał. Twórca pochylił się nad tematem z rzetelnością typową dla pracownika naukowego. „W umyśle mordercy” pęka w szwach od cytatów i odnośników do innych prac naukowych. Nie brak tu klarownie opisanych przykładów, od sylwetek masowych zabójców takich jak Eric Harris, po „sprawiającego wrażenie osoby inteligentnej i pełnej wdzięku” Petera Woodcocka. W książce pojawiają się też ciekawostki typu przypadek Phineasa Gage'a, który doznał urazu na budowie, czy opis zachowania Kopanuka, członka syberyjskiego ludu Jupików.

Praca dra. Haycocka niezmiernie poszerza horyzonty. Możemy przyswoić dzięki niej mnóstwo informacji nie tylko o neurobiologii, ale i o historii tej nauki. Poznamy przedziwne metody rozpoznawania psychopatów (m.in. po kształcie czaszki), zażarte debaty nad definicją psychopatii czy konflikty między naukowcami. Przeczytamy historie artystów zmanipulowanych przez przestępców do tego stopnia, że przyłożyli starań, aby doszło do ponownego procesu i uwolnienia „niewinnych”. Którzy zaraz potem dokonywali kolejnych zbrodni. To by było na tyle, jeśli chodzi o panujące wśród ludzi (nie tylko nauki) przekonanie, że inteligentne osoby nie mogą być złe. Aż chce się przywołać postać Teda Bundy'ego i wymownie westchnąć.

Prócz tego autor zapoznaje czytelników z metodologią swojej pracy, w tym z działaniem rezonansu magnetycznego. Przyznam, że nawet mnie to umiarkowanie ciekawiło, a należę do osób, które fascynują koparki przy robotach drogowych. Domyślam się, że doktor chciał wyjaśnić, jak interpretuje się wyniki badań fMRI, aby nie pozostawiać nas ze suchymi faktami. No bo przyznajcie sami, co laikowi powie, że psychopaci mają obniżony metabolizm glukozy w płatach czołowych? Albo że odnotowuje się u nich podwyższoną działalność grzbietowo-bocznej kory przyczołowej oraz ciała migdałowatego? Niemniej rozumiem, że może to nużyć.

Podsumowując, uważam „W umyśle mordercy” za fascynującą, rzetelnie przygotowaną książkę, po którą należy sięgnąć świadomie. Być może we fragmentach (np. sylwetki przestępców) przypadnie do gustu ludziom, którzy nie mieli wcześniej kontaktu z pracami naukowymi. Nie pokusiłabym się jednak o polecenie jej wszystkim jak leci. Zachęcam do przeczytania pasjonatów psychologii oraz psychopatologii, ewentualnie osoby cierpliwe, które nie zrażą się mniej jasnymi czy wręcz nudnymi częściami. To treściwa, porządnie opracowana książka zasługująca na uwagę i docenienie.

„Neurobiologowie odkryli, że niektórzy mordujący z zimną krwią wcale nie są złymi ludźmi”.

Za możliwość lektury bardzo dziękuję Wydawnictwu Muza.

* zdjęcie od wydawnictwa