"Lunia i Modigliani" Sylwia Zientek

„Tak trudno rozgryźć Modiego. Nikt z nas nie rozumie tego człowieka. Jest w nim jakaś skaza, jakieś rozdarcie, wielka pustka domagająca się zaspokojenia, ale kto może wiedzieć, skąd się to bierze? Nie śmiem nawet snuć domysłów, co to może być”.

Miłym zrządzeniem losu, czy raczej decyzją kogoś z wydawnictwa trafiła w moje ręce kolejna książka autorki „Polek na Montparnassie”. Chciałam się po nią zgłosić, ale zajęta własną skrobaniną finalnie zrezygnowałam. A tu proszę, otrzymałam ją w miłym podarunku i bardzo się z tego cieszę, co piszę po skończeniu lektury. Jednocześnie muszę podkreślić, że nie jest to książka dla mnie ani dla osób do mnie podobnych, czyli cynicznych i twardo stąpających po ziemi.

Ale od początku. Nie przygotowałam się w żaden sposób do czytania, nie sprawdziłam życiorysu Modiglianiego ani nie zapoznałam się z historią jego znajomości z Lunią. Ogólnie mówiąc, podeszłam na czysto, bez żadnych oczekiwań ani uprzedzeń. Pod koniec zdałam sobie sprawę, dlaczego nie czytam (i nie oglądam) biografii. Ano dlatego, że zżywam się z bohaterami, przez co na finiszu z przykrością dowiaduję się o tym, jak zakończyło się ich życie. Powiecie, że to spojler, ale Sylwia Zientek zaprezentowała czytelnikom fabularyzowaną opowieść o ludziach, którzy żyli naprawdę. W króciutkim, lecz niezmiernie treściwym epilogu (który, nie będę kłamać, zaciekawił mnie najbardziej, bo widać w nim rękę twórczyni „Polek...”) przedstawia dalsze losy pozostałych bohaterów. Oraz obrazów Amedeo, które doczekały się uznania, jak to często bywa, zbyt późno.

Sama książka jest przepięknie pisana. Fabuła snuje się po kartkach, jakby autorka ciągnęła ją czubkiem pędzla po płótnie, a nie tworzyła na klawiaturze. Niesamowicie barwna, a zarazem subtelna mimo tragicznych okoliczności I wojny światowej. Może nie obserwujemy pola bitwy, ale czuje się w powietrzu grozę śmierci. Paryżanie czekają na wieści z frontu, próbując jednocześnie jakoś żyć dalej. Lunia i jej przyjaciele praktycznie przymierają głodem, ale starają się zachować godność. W takim świecie niełatwo zachwycać się sztuką – ani zachwycać nią innych. Zwłaszcza gdy nie jest się znanym jak Picasso, maluje w niecodzienny sposób, a do tego ma problemy z używkami i podatność do popadania w konflikty. Taki właśnie jest Amedeo Modigliani, rozedrgana dusza, która wciąż czeka na swoje pięć minut, by pochwalić się nim matce. Z jednej strony zaczyna i kończy kolejne romanse, wywołuje skandale, pije na umór i wciska ludziom w kawiarni swoje rysunki z prośbą o wsparcie. Z drugiej jest na tyle dumny, że nie pozwala sobie pomóc, mimo że bliscy próbują to robić na przeróżne sposoby.

No i właśnie. Nie bez powodu wspomniałam na początku o swoim cynizmie. Jakkolwiek rozumiem, że samotność może doskwierać, zwłaszcza na obczyźnie, tak źle mi się czytało rozterki Luni. Nigdy nie interesowali mnie „źli chłopcy”, trzymałam się z daleka od wszelakiej maści bad boyów, bo nie lubię problemów. Gdyby zagadnął mnie kiedyś Stanisław Przybyszewski i, patrząc zalotnie znad chmurki papierosowego dymu, spytał, czy nie chciałabym osmalić sobie skrzydełek o jego mroczną naturę, palnęłabym pewnie: „A weź spier...aj!” Jeżeli chodzi o opiekowanie się geniuszem, mogłabym rozważyć jedynie otwieranie drzwi do piwnicy i tekst: „Albercik, obiad na stole!” I niechby tylko spróbował wymienić mnie na nowszy model po dochapaniu się pieniędzy, rozczochraniec!

Tak bardziej na serio, książkę mogę z czystym sumieniem polecać, choć serca mi nie skradła. Męczyło mnie trochę czytanie o miłości Luni do Modiego, bo nie widziałam w niej dobrego uczucia, które dodaje skrzydeł, lecz potwornie toksyczną relację ciągnącą w dół. Nie zmienia to faktu, że „Lunia i Modigliani” to kawał świetnej literatury zasługującej na uwagę i docenienie. Ze swojej strony mogę powiedzieć, że chętnie przeczytam następny tytuł od pani Zientek, jeśli będzie to choć kapkę podobne do „Polek”. Jeżeli natomiast napisze kolejną historię miłosną, raczej sobie podaruję – aczkolwiek będę zachęcać innych. Bo ja, ze swoją złośliwą naturą, zwyczajnie nie jestem targetem takich opowieści. 

Za możliwość przeczytania „Luni...” bardzo dziękuję Wydawnictwu Agora.